بسم الله الرحمن الرحیم

جمع بندی ریشه کفر:

·         در این آیه‏‌ها مى‏‌توان ریشه‏‌هاى کفر را در عزت، شقاق، غرور، استکبار، علو، غرور، ظلم و تجاوز، راحت طلبى، تمتع، هوا، فسق و گناه‏ها، خودباختگى، خودفروشى و تقلید، مشاهده کرد. 

·         و در این کلام مى‏‌بینیم که چگونه کفرها و چشم‏پوشى‏‌ها، ریشه‏‌ها و پایه‏‌هاى گسترده‏اى دارند و چگونه این ریشه‏ها در هم فرو مى‏روند. گرچه تمامى در نهایت:  

o        از خودپرستى‏؛ (ارَایْتَ مَنْ اتَّخَذَ الهَهُ هَواهُ)[1] 

o        و خود فروشى‏ (بِئْسَما اشَتَرَوا بِهِ انْفُسهُمْ انْ یَکْفُرُوا)[2] 

o       و خود باختگى‏ در برابر قدرت‏ها و وسوسه‏ها (اطعنا سادَتَنا)[3] و (کُنْتُم تَأتُونَنا عَنِ الیَمینِ)[4]

o       و فسق و پیوستن به‏ بدى‏ها (ثُمَّ کانَ عاقِبَةَ الذَّینَ اساءوُا السُؤى‏ ...)[5] و (اولئک هم الفاسقون)[6] سر در مى‏آورند.

تحلیل دسته بندی ریشه های کفر:

به نظر بنده مرحوم صفایی براساس مطالبی که در این بخش فرمودند تمام ریشه ها را به دو ریشه اصلی برمیگردانند که یکی آگاهی نداشتن به سرمایه های انسانی و نادیدگرفتن آنها و پیدانکردن سرمنشا و هدف رشد این سرمایه ها و دوم اینکه فردی که به شناختهایی رسیده خود را به فسق در رفتار انداخته است.

پس دسته بندی اخیر ایشان که ریشه های کفر را به چهار ریشه اصلی برمیگردانند ظاهرا به چنین تحلیلی برمیگردد: خودپرستی، خودفروشی و خودباختگی در برابر قدرتها و وسوسه ها به فهم درست نداشتن از خود و سرمایه های عظیم انسانی و هدف رشد این استعدادها برمیگردد و سه اثر این عدم شناخت درست است.

اما ریشه چهارم که فسق و پیوستن به بدیها است به هجرت نکردن از بدیها در رفتار است بعد از اینکه فرد به اعتقاداتی در مورد خود و خدا و دنیای پیرامونش رسیده ولی این اعتقاد را در مرحله رفتار عملیاتی نکرده و خود را به فسق و بدیها سپرده است.