بسم الله الرحمن الرحیم

تفسیر التحریر و التنویر

مراحل و روش کار در سوره های قبلی:

مراحل:

1.        توضیح کلی سوره :ذکر اختلافات در تسمیه ، اختلافات در مکی و مدنی بودن ، تعداد آیات و شأن نزول.ترتیب نزول و اینکه این سوره جزء قرآن هست یا نه ؟

2.       غرض نزول :محتوای سوره را می گیرد از سوره انعام به بعد به این بحث می پردازد وقبل از آن تحت عنوان غرض صورت نمی داد.

3.       تفسیر - در این مرحله کشف از معانی لغت می کند.

روش کار:

1.       در مرحله اول تحقیق استقرائی دارد و تتبع وسیعی در روایات کرده است. در بحث اسم سوره، از گفت و گوها و مباحث روایی به نام سوره پی می برد.گاهی از کلام پیامبر و گاهی از کتاب تفسیر و علوم قرآنی استفاده می کند. در ترتیب نزول چند فهرست داریم که بر اساس قویترین لیستها استنباط می کند.      

2.       در تفسیر ، کلمه به کلمه لغات را مورد بررسی قرار می­دهد و علاوه بر نقل قول ، کار لغوی اجتهادی می کند. درصورت نیاز تجزیه و ترکیب می آورد . در کنار کار لغت ، تفسیر می کند. تفسیر او جنبه روایی وسوال محور است. ارتباط آیه به آیه قبل را مشخص می کند.

هم کار تطبیقی دارد و هم دقت در ترکیب دارد و طرح سوال می کند. به خروج از روند طبیعی توجه دارد

در این سوره :

 مراحل کار:

1.       توضیح کلی سوره :

·        بحثی پیرامون اسم سوره . با توجه به روایاتی می گوید : نام این سوره در گذشته سوره اذا جاء نصرالله والفتح بوده است و در مصحف ها و بیشتر تفاسیر به سوره النصر نام گذاری شد. ال النصر اشاره به نصر معهودذکری دارد. سوره فتح ، سوره تودیع و سروه اتقان نام های دیگر این سوره است که در بعضی از مفسرین یا صحابه مطرح کردند

·        مدنی بودن سوره را ذکر می کند و اختلاف در زمان نزول این سوره را

·        اجماع بر اینکه مراد از فتح ، فتح مکه است را ذکر کرده و نتیجه می گیرد که فتح و دخول در اسلام ، امری ر مستقبل بوده است. و این را با استعمال اذا الیق می داند.

·        بحث روایی در مورد زمان نزول روایت و مراد از فتح مطرح می کند.

·        بحثی هم پیرامون اینکه چندمین سوره ی نازل شده ، و آیات آن مطرح می کند.

2.       اغراضها :

·        وعده الهی به نصر و فتح و دخول مردم در دین

·        اشاره به نزدیک بودن زمان رحلت رسول الله   

·        وعده به غفران الهی

3.       در قسمت تفسیر:

·        مطالبی پیرامون اذا (که اسم زمان مطلق و مبهم است و با جمله بعدش واضح می شود)

oغالبا برای مستقبل است و افاده معنای شرطی می کند. فعل بعد از ان ماضی و دلالت بر تحقق حتمی می کند.

oگاهی برای ماضی است و معنای شرطیت نمی دهد .فعل بعد از ان هم ماضیست که دلالت بر مجرد اخبار بدون تعلیق دارد.

oدر این آیه متضمن معنای شرط است چون فاء جزاء بر سر جواب شرط آمده

·        مطالبی پیرامون نصر و فتح :

oنصر یعنی کمک در مقابله عدو و نتیجتا غلبه ی آن

oفتح یعنی ، تصرف زمین های دشمن. به همین جهت اینجا مراد فتح مکه است چون فتح زمین های خیبر قبل از این سوره صورت گرفته است

·        نکات ادبی:

oاگر رأیت را علم یقین بدانیم ، یدخلون مفعول دوم است . و اگر رأیت را به معنای دیدن با چشم بگیریم جمله یدخلون حال برای الناس است!

oناس اگر با ال تعریف شود یا برای عهد است یا برای جنس و یا برای استغراق.در این آیه برای استغراق است

oاگر فعل توبه با علی متعدی شود به معنای وفقه للتوبه می باشد و در مورد خداوند به کار می رود

·        نکات تفسیری :

oاضافه نصر به الله می رساند که این نصر از ناحیه خداست و از طریق عادی صورت نمیگرفت

oالفتح ، فتح معهود است که هم مسلمین پیش بینی می کردند و هم کفار انتظارش را می کشیدند و دلیل بر حقانیت پیامبر می دانستند. اگر مراد از فتح ، فتح خیبر باشد، تعلیق در فسبح به جهت بزرگ شمردن این فتح بوده است!

oدین الله یعنی اسلام و مراد از دخول یعنی بیان شهادتین و التزام به احکام . استعاره و تشبیه به دخول از باب این است که همچنانکه خانه در بر می گیرد ، دین هم در بر میگیرد

oتسبیح با باء مقرون شد و منظور این است که خداوند را با حمد خودت تسبیح کن . امری به حمد ننمود چون شأن پیامبر این است که بعد از این فتح و نصر ، حمد کند ولی تأکید کرد که حمد را با تبسیح و استغفار خاص اجرا کن!

oمحتمل است امر به تسبیح به خاطر تعجب باشد چون سبحان الله را در موارد تعجب می گویند

oامر به استغفار بعد از تسبیح و حمد نشانه مورد قبول شدن این استغفار است

oاینکه استغفار را عطف به تسبیح کرده و در جواب اذا آورده کاشف از این است که یک نوع استغفار خاص اراده شده یعنی استغفار پایان عمر پیامبر ص والا استغفار معمولی همیشه مأمور به است.

oتقدیم تسبیح برای منزه کردن خدا از صفات سلبی است و تقدیم حمد بر استغفار برای ثناء خدا به خاطر نعمتهایش است و تأخیر استغفار هم به جهت این است که عبد بعد از حمد و تسبیح ربش ، نقص خودش را بیان کند

oاضافه شدن حمد به رب از جهت این است که فتح خدا از باب ربوبیت اوست و این نعمت را باید سپاس گفت و اضافه شدن رب به ضمیر مخاطب هم اشاره دارد به اینکه این نصر و فتح نعمت خدا به توست که باعث تکریم و عنایت به توست

oکلام با واستغفره تمام شد و انه کان توابا تعلیل برای استغفار است!

oانه کان توابا 4 تأکید دارد و دلالت بر شدت توبه پذیری او دارد

oاز جمله توابا استفاده می شود که او کسی که بسیار می بخشد، برای تحویل گرفتن کسانی که زندگیشان سراسر خدمت در راه خدا بود، آماده است پس وفات پیامبر ص نزدیک است !

oکان دلالت بر ذاتی بودن این صفت برای خدا دارد.

oاینکه به جای غفار از کلمه تواب استفاده کرد به جهت این است که اولا با پیامبر ملاطفتی کند و ثانیا وزن فواصل و پایان آیات نزدیک تر باشد

4.       روش تفسیری:

·        تفسیر آیه به آیه .

·        سوال محور. یعنی از طاهر کلمات می گذرد و به سوالاتی که جای بحث دارد پاسخ می دهد