دین:
به نظر می رسد برای اینکه بتوانیم از واژه دین که در سوره بیان شده است به فضای سوره منتقل شویم؛ باید به چند سوال پاسخ دهیم.
-
ویژگی دین حضرت رسول صلی الله علیه و آله
-
لوازم تن دادن به دین اسلام
-
موضع گیری انسان در مقابل دین
ویژگی دین:
برای کشف ویژگی ها از مفاهیمی که همنشین واژه دین در آیات است، می توان استفاده کرد به برخی از آنها که می تواند فضای سوره را کمی برای ما روشن سازد، اشاره می کنیم.
1-تسلیم:
النساء : 125 وَ مَنْ أَحْسَنُ دیناً مِمَّنْ أَسْلَمَ وَجْهَهُ لِلَّهِ وَ هُوَ مُحْسِنٌ وَ اتَّبَعَ مِلَّةَ إِبْراهیمَ حَنیفاً وَ اتَّخَذَ اللَّهُ إِبْراهیمَ خَلیلاً
البقرة : 132 وَ وَصَّى بِها إِبْراهیمُ بَنیهِ وَ یَعْقُوبُ یا بَنِیَّ إِنَّ اللَّهَ اصْطَفى لَکُمُ الدِّینَ فَلا تَمُوتُنَّ إِلاَّ وَ أَنْتُمْ مُسْلِمُونَ
آلعمران : 19 إِنَّ الدِّینَ عِنْدَ اللَّهِ الْإِسْلامُ وَ مَا اخْتَلَفَ الَّذینَ أُوتُوا الْکِتابَ إِلاَّ مِنْ بَعْدِ ما جاءَهُمُ الْعِلْمُ بَغْیاً بَیْنَهُمْ وَ مَنْ یَکْفُرْ بِآیاتِ اللَّهِ فَإِنَّ اللَّهَ سَریعُ الْحِسابِ
آلعمران : 83 أَ فَغَیْرَ دینِ اللَّهِ یَبْغُونَ وَ لَهُ أَسْلَمَ مَنْ فِی السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ طَوْعاً وَ کَرْهاً وَ إِلَیْهِ یُرْجَعُونَ
المائدة : 3 حُرِّمَتْ عَلَیْکُمُ الْمَیْتَةُ وَ الدَّمُ وَ لَحْمُ الْخِنْزیرِ وَ ما أُهِلَّ لِغَیْرِ اللَّهِ بِهِ وَ الْمُنْخَنِقَةُ وَ الْمَوْقُوذَةُ وَ الْمُتَرَدِّیَةُ وَ النَّطیحَةُ وَ ما أَکَلَ السَّبُعُ إِلاَّ ما ذَکَّیْتُمْ وَ ما ذُبِحَ عَلَى النُّصُبِ وَ أَنْ تَسْتَقْسِمُوا بِالْأَزْلامِ ذلِکُمْ فِسْقٌ الْیَوْمَ یَئِسَ الَّذینَ کَفَرُوا مِنْ دینِکُمْ فَلا تَخْشَوْهُمْ وَ اخْشَوْنِ الْیَوْمَ أَکْمَلْتُ لَکُمْ دینَکُمْ وَ أَتْمَمْتُ عَلَیْکُمْ نِعْمَتی وَ رَضیتُ لَکُمُ الْإِسْلامَ دیناً فَمَنِ اضْطُرَّ فی مَخْمَصَةٍ غَیْرَ مُتَجانِفٍ لِإِثْمٍ فَإِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحیمٌ
جوهره دین، تسلیم است. اگر این ویژگی نباشد گویا انسان دینی ندارد و مورد پذیرش حاکم هستی قرار نمی گیرد. تسلیم محض، با تنظیم تمام خواسته ها و امیال و عملکرد در تمامی شئون فردی، اجتماعی و سیاسی و ... تحقق می یابد. که اگر انسان سرخضوع و تسلیم در برابر برنامه های حاکمی داشته باشد اورا متدین به دین او می دانیم. در غیر این صورت او از دایره متدنین خارج می شود.
2-غیر او را داخل در برنامه ها نکردن(شرک):
البینة : 5 وَ ما أُمِرُوا إِلاَّ لِیَعْبُدُوا اللَّهَ مُخْلِصینَ لَهُ الدِّینَ حُنَفاءَ وَ یُقیمُوا الصَّلاةَ وَ یُؤْتُوا الزَّکاةَ وَ ذلِکَ دینُ الْقَیِّمَةِ
در حالی که هیچکس را در دین خدا راه نمی دهند و در حالی که از هر باطل و نادرستی روی گردان هستند، عبودیت خدا را انجام می دهند. این غایت امر پیامبران است. هدف آنان این است که عبودیت پروردگار شود در حالی که دین را از غیر او خالص کرده اندو از هر باطلی روی گردانند.
در حالی که هیچ کس را و و هیچ باطلی را در برنامه زندگی شان راه نمی دهند به عبودیت خداوند می پردازند.
طبیعی چنین داستانی از دین این است که درگیری ایجاد می کند و انسانهایی که خواسته ها و منافع و نگرش دیگری دارند با چنین دینی مقابله می کنند. اگر منافع فردی شان زیر سوال رود فردی به مقابله بر می خیزند و اگر منافع اجتماعی شان در معرض آسیب باشد سعی می کنند اجتماعی به پا کنند تا از منافع خود دفاع کنند.
لوازم تن دادن به دین:
تنظیم کردن تمام خواسته ها و منافع بر اساس منافع دین خواسته های دین و تسلیم او شدن و خالص شدن برای خداوند. و برخی کارها که در قسمت بعدی هم آمده مطرح شده است. مثل: مقاتله و ...
برخی از موضع گیری انسان در مواجه با دین حق:
انتخاب دین:
البقرة : 256 لا إِکْراهَ فِی الدِّینِ قَدْ تَبَیَّنَ الرُّشْدُ مِنَ الْغَیِّ فَمَنْ یَکْفُرْ بِالطَّاغُوتِ وَ یُؤْمِنْ بِاللَّهِ فقد استَمْسَکَ بِالْعُرْوَةِ الْوُثْقى لاَ انْفِصامَ لَها وَ اللَّهُ سَمیعٌ عَلیمٌ.
خالص ساختن دین براى خدا:
النساء : 146 إِلاَّ الَّذینَ تابُوا وَ أَصْلَحُوا وَ اعْتَصَمُوا بِاللَّهِ وَ أَخْلَصُوا دینَهُمْ لِلَّهِ فَأُولئِکَ مَعَ الْمُؤْمِنینَ وَ سَوْفَ یُؤْتِ اللَّهُ الْمُؤْمِنینَ أَجْراً عَظیماً
اقامه وجه براى دین
الروم : 30 فَأَقِمْ وَجْهَکَ لِلدِّینِ حَنیفاً فِطْرَتَ اللَّهِ الَّتی فَطَرَ النَّاسَ عَلَیْها لا تَبْدیلَ لِخَلْقِ اللَّهِ ذلِکَ الدِّینُ الْقَیِّمُ وَ لکِنَّ أَکْثَرَ النَّاسِ لا یَعْلَمُونَ
دین سربار نیست بلکه همان نوع افرینشى است که انسان بر اساسش خلق شده است اقامه کردن نفس در هر امرى، به معناى استقامت آن در آن امر است یعنى خواستن از نفس است به اینکه ان امر را اقامه کند.(المیزان)
مقاتله در امر دین:
الممتحنة : 9 إِنَّما یَنْهاکُمُ اللَّهُ عَنِ الَّذینَ قاتَلُوکُمْ فِی الدِّینِ وَ أَخْرَجُوکُمْ مِنْ دِیارِکُمْ وَ ظاهَرُوا عَلى إِخْراجِکُمْ أَنْ تَوَلَّوْهُمْ وَ مَنْ یَتَوَلَّهُمْ فَأُولئِکَ هُمُ الظَّالِمُونَ
شک در دین:
یونس : 104 قُلْ یا أَیُّهَا النَّاسُ إِنْ کُنْتُمْ فی شَکٍّ مِنْ دینی فَلا أَعْبُدُ الَّذینَ تَعْبُدُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ وَ لکِنْ أَعْبُدُ اللَّهَ الَّذی یَتَوَفَّاکُمْ وَ أُمِرْتُ أَنْ أَکُونَ مِنَ الْمُؤْمِنینَ (]ین ایه نزدیک به فضاى سوره کافرون است)
(برداشتی از المیزان)شک در دین طرف مقابل شک در این است که آیا او بر دین خود پافشاری و استقامت می کند یا نه؟ و آیا دین او پا می گیرد و دوام می یابد یا خیر؟ منشا این سوال هم این بود که مشرکین طمع در زوال دین حضرت را داشتند. با این حالت مخاطب این بیان صریح از عبودیت لازم است.
اگر توان باشد دیگران را از دین برگردانند
البقرة : 217 یَسْئَلُونَکَ عَنِ الشَّهْرِ الْحَرامِ قِتالٍ فیهِ قُلْ قِتالٌ فیهِ کَبیرٌ وَ صَدٌّ عَنْ سَبیلِ اللَّهِ وَ کُفْرٌ بِهِ وَ الْمَسْجِدِ الْحَرامِ وَ إِخْراجُ أَهْلِهِ مِنْهُ أَکْبَرُ عِنْدَ اللَّهِ وَ الْفِتْنَةُ أَکْبَرُ مِنَ الْقَتْلِ وَ لا یَزالُونَ یُقاتِلُونَکُمْ حَتَّى یَرُدُّوکُمْ عَنْ دینِکُمْ إِنِ اسْتَطاعُوا وَ مَنْ یَرْتَدِدْ مِنْکُمْ عَنْ دینِهِ فَیَمُتْ وَ هُوَ کافِرٌ فَأُولئِکَ حَبِطَتْ أَعْمالُهُمْ فِی الدُّنْیا وَ الْآخِرَةِ وَ أُولئِکَ أَصْحابُ النَّارِ هُمْ فیها خالِدُونَ
المائدة : 54 یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا مَنْ یَرْتَدَّ مِنْکُمْ عَنْ دینِهِ فَسَوْفَ یَأْتِی اللَّهُ بِقَوْمٍ یُحِبُّهُمْ وَ یُحِبُّونَهُ أَذِلَّةٍ عَلَى الْمُؤْمِنینَ أَعِزَّةٍ عَلَى الْکافِرینَ یُجاهِدُونَ فی سَبیلِ اللَّهِ وَ لا یَخافُونَ لَوْمَةَ لائِمٍ ذلِکَ فَضْلُ اللَّهِ یُؤْتیهِ مَنْ یَشاءُ وَ اللَّهُ واسِعٌ عَلیمٌ
هدف برگرداندن مومنان از دینشان است. نوع مقابله با آنها جهاد و نترسیدن از سرزنش مخاطبان و دیگران است.
طعن در دین:
النساء : 46 مِنَ الَّذینَ هادُوا یُحَرِّفُونَ الْکَلِمَ عَنْ مَواضِعِهِ وَ یَقُولُونَ سَمِعْنا وَ عَصَیْنا وَ اسْمَعْ غَیْرَ مُسْمَعٍ وَ راعِنا لَیًّا بِأَلْسِنَتِهِمْ وَ طَعْناً فِی الدِّینِ وَ لَوْ أَنَّهُمْ قالُوا سَمِعْنا وَ أَطَعْنا وَ اسْمَعْ وَ انْظُرْنا لَکانَ خَیْراً لَهُمْ وَ أَقْوَمَ وَ لکِنْ لَعَنَهُمُ اللَّهُ بِکُفْرِهِمْ فَلا یُؤْمِنُونَ إِلاَّ قَلیلاً
التوبة : 12 وَ إِنْ نَکَثُوا أَیْمانَهُمْ مِنْ بَعْدِ عَهْدِهِمْ وَ طَعَنُوا فی دینِکُمْ فَقاتِلُوا أَئِمَّةَ الْکُفْرِ إِنَّهُمْ لا أَیْمانَ لَهُمْ لَعَلَّهُمْ یَنْتَهُونَ
بازیچه گرفتن دین:
الأنعام : 70 وَ ذَرِ الَّذینَ اتَّخَذُوا دینَهُمْ لَعِباً وَ لَهْواً وَ غَرَّتْهُمُ الْحَیاةُ الدُّنْیا وَ ذَکِّرْ بِهِ أَنْ تُبْسَلَ نَفْسٌ بِما کَسَبَتْ لَیْسَ لَها مِنْ دُونِ اللَّهِ وَلِیٌّ وَ لا شَفیعٌ وَ إِنْ تَعْدِلْ کُلَّ عَدْلٍ لا یُؤْخَذْ مِنْها أُولئِکَ الَّذینَ أُبْسِلُوا بِما کَسَبُوا لَهُمْ شَرابٌ مِنْ حَمیمٍ وَ عَذابٌ أَلیمٌ بِما کانُوا یَکْفُرُونَ
بازیچه قرار دادن دین اسلام و مسخره کردن
المائدة : 57 یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا لا تَتَّخِذُوا الَّذینَ اتَّخَذُوا دینَکُمْ هُزُواً وَ لَعِباً مِنَ الَّذینَ أُوتُوا الْکِتابَ مِنْ قَبْلِکُمْ وَ الْکُفَّارَ أَوْلِیاءَ وَ اتَّقُوا اللَّهَ إِنْ کُنْتُمْ مُؤْمِنینَ
اختلاف در دین:
آلعمران : 19 إِنَّ الدِّینَ عِنْدَ اللَّهِ الْإِسْلامُ وَ مَا اخْتَلَفَ الَّذینَ أُوتُوا الْکِتابَ إِلاَّ مِنْ بَعْدِ ما جاءَهُمُ الْعِلْمُ بَغْیاً بَیْنَهُمْ وَ مَنْ یَکْفُرْ بِآیاتِ اللَّهِ فَإِنَّ اللَّهَ سَریعُ الْحِسابِ
نتیجه:
هدف مخالفان، برگرداندن مومن از دینش است. و در این راه ملامت، تمسخر، طعن، بازیچه گرفتن دین، و غیره استفاده می کند. یکی از حالتهای آنها این است که امید دارند مومن دینش را رها کند و شک دارند که آیا استقامتش همچنان ادامه دارد یا خیر؟ و با این نوع برخورد، آنچه مهم است برای مومنان 1-محکم ایستادن در برابر آنها و دفاع از دین با محوریت عبودیت خداوند و عدم عبودیت آلهه آنهاست. تا امیدشان نا امید شود و شکشان از بین برود که مومن کاملا ایستادگی روی دین با محوریت عبودیت پروردگارش دارد.2- نهایت جهد و جهاد در راه خدا برای جلوگیری از هدف مخالفین و 3-نترسیدن از ملامتهای اجتماعی.
فضای سوره با کمک از ایه 104سوره یونس، جایی است که مخاطب امید دارد که مومن دست از دینش بردارد و زندگی اش را بر اساس ان تنظیم نکند. و مردد است که آیا او در عقیده دینی خود که محوریتش عبودیت است همچنان پابرجا هست یا خیر؟
نظرات شما: نظر
