المیزان

مراحل

بیان

بیان کلی سوره،مکی یا مدنی بودن سوره،زمان نزول سوره،معنا کردن برخی از لغات

مستند کردن برداشتها به آیات وروایات

آوردن معانی لغات ازکتاب راغب

بحث روائی

آوردن کتابی که روایت را ازآن نقل کرده،وناقل روایت ازمعصوم وتوضیح مختصر پیرامون هرروایت

وبیان نقل تاریخی

نکات تفسیری

1-ظهور«إذا»المصدرة بها الآیة فی الاستقبال یستدعی أن یکون مضمون الآیة إخبارا

بتحقق أمر لم یتحقق بعد

2-و لیس المراد بالنصر و الفتح جنسهما حتى یصدقا على جمیع المواقف التی أید الله فیها نبیه ص على أعدائه و أظهر دینه على دینهم کما فی حروبه و مغازیه و إیمان الأنصار و أهل الیمن کما قبل إذ لا یلائمه قوله بعد: «و رأیت الناس یدخلون فی دین الله أفواجا».

و لیس المراد بذلک أیضا صلح الحدیبیة الذی سماه الله تعالى فتحا إذ قال‏ «إنا فتحنا لک فتحا مبینا»: الفتح: 1 لعدم انطباق الآیة الثانیة بمضمونها علیه.

و أوضح ما یقبل الانطباق علیه النصر و الفتح المذکوران فی الآیة هو فتح مکة الذی هو أم فتوحاته « (ص)» فی زمن حیاته و النصر الباهر الذی انهدم به بنیان الشرک فی جزیرة العرب.

و یؤیده وعد النصر الذی فی الآیات النازلة فی الحدیبیة «إنا فتحنا لک فتحا مبینا لیغفر لک الله ما تقدم من ذنبک و ما تأخر و یتم نعمته علیک و یهدیک صراطا مستقیما و ینصرک الله نصرا عزیزا»: الفتح: 3 فإن من القریب جدا أن یکون ما فی الآیات وعدا بنصر عزیز یرتبط بفتح الحدیبیة و هو نصره تعالى نبیه «ص» على قریش حتى فتح مکة بعدمضی سنتین من فتح الحدیبیة.

3-فمعنى دخول الناس فی دین الله أفواجا دخولهم فیه جماعة بعد جماعة،

4-و المراد بدین الله الإسلام قال تعالى:«إن الدین عند الله الإسلام»: آل عمران: 19.

5-قوله:«إنه کان توابا» تعلیل للأمر بالاستغفار لا یخلو من تشویق و تأکید.

پرتو

مراحل

مشخصات سوره(مکی یامدنی،تعداد آیات)

ترجمه آیات

تفسیرآیات(استفاده ازآیات وروایات عامه وشیعه،بیان نکات ادبیات عربی، ارتباط برقراربین سوره قبل واین سوره،برداشت نکات ازصدا وآهنگ کلمات)

تفسیرآیات

1-اذا ...، ظرف شرط و خبر از آینده محقق است و دلالت بر وقوع حتمى و رسیدن نصر و فتح در زمان و شرائط خاص دارد.

2-و چون اسباب و شرائط این نصر با فرمان و هدایت خداوند بود به اسم جامع او اضافه شده: «نصر الله»

3-قید فعل رأیت، دلالت بر تحقق عینى وعده خداوند دارد که رسول خدا (ص) در انتظار آن بود.

4-افواجا، حال براى ضمیر یدخلون است و اشعار دارد بچگونگى اسلام آن مردم پیش از آمدن نصر و فتح، که پنهانى و پراکنده بود. و پس از آن، گروه گروه و آشکارا به اسلام گرائیدند و به حاکمیت توحیدو احکام آن گردن نهادند.

5-پس امر به تسبیح و استغفار که در این سوره و بعد از رسیدن نصر و فتح آمده براى شکر این نعمت نبوده. این امر پس از انجام رسالت و گسترش و پایه گرفتن آن، در واقع امر به برگشت آن حضرت بافق درخشان جلال و عظمت بوده،

6-کان، دلالت بلزوم صفت توبه پذیرى پروردگار، دارد

7-و صفت مبالغه تواب بجاى غفار، آمادگى بسیار پروردگار را میرساند براى پذیرش توبه و جذب تائب