سوره مسد

واژه ها

تباب:زیان، نابودى، هلاک، نقص‏،بریدن

غنی:زیاد شدن،به چیزى قناعت نمودن،بى‏نیازبودن،«هو غنی‏ عنه»: از او بى‏نیاز است‏

کسب:جمع آورى نمودن، بدست آوردن و سود بردن،تحمل کردن،پى کسب و کار رفتن،رسانیدن مال یا علم آموختن،درآمد، سود، آنچه که در نتیجه کسب بدست مى‏آید

صلی : پختن، در آتش انداختن و سوزانیدن،بر روى آتش گردانیدن برای نرم و صاف شودن،آتش، پشته آتش، شعله آتش

لهب:شعله‏ور شد ن آتش بدون دود ، تشنه شدن،آتش روشن کردن تا شعله‏ور شود،زبانه آتش، غبار و گرد بالا رفته،تشنه،شدت گرما، روز گرم، تشنگى‏

حطب:هیزم گردآورى کردن با هیزم نزد کسی آمدن،در آن مکان هیزم بسیار شد،بر علیه کسی سعایت کردن و افترا بستن،هیزم‏

جید:بلند و زیبا شدن گردن. فرود آمدن باران خوبى بر روى‏زمین،تشنه شدن،مشرف بر هلاک و نابودى شدن،گردن.ضد (الردی‏ء) بسیار خوب، نیکو، متقن.

مسد:ریسمان را محکم بافتن،از راه رفتن خسته شدن، نرم و طبیعى شدن شدن.دست خود را با شدت بر روى چیزى کشیدن،ریسمانى که از لیف خرما بافته شده باشد، محور آهنین،جایگزین چیزی شدن

پرسش

پرسش چینشی

1)شروع سوره بااین آهنگ چه باری دارد؟

2)چرا(تبت وتب) را به صورت ماضی آورد؟آیاازکاری که انجام شده داردگزارش میدهد؟

3)چرافعل تبت را به ید پیوند زد؟وبه اعماله یا دنیاه پیوند نزد؟

4)چراتبت را دوبار بکار برد؟

5)ماضی آمدن اغنی چه باری دارد؟

6)چراترکیب مااغنی عنه باعن آمده؟آیااین تعبیر با تعبیر مااغناه تفاوت دارد؟

7)چراگفت سیصلی ونگفت یصلی؟

8)دو جمله ی تب و اغنی راماضی بکار برد ولی یصلی راجمله مضارع بکاربرد دراین تفاوت چه نکته یی نهفته است ؟

9) چرا برای زن ابی لهب تعبیر حمالةالحطب رابکاربرد؟

10)ازآوردن فی جیدها حبل من المسدچه چیز را می خواهد برساند؟.

پرسش ارتباطی

1)پیوند تبت وتب با مااغنی وسیصلی راچگونه می شود تحلیل کرد؟

2) جمله ی وامرأته با آیات پیشین چه ارتباطی دارد؟

پرسش ازفضاومخاطب

این سوره با این شروع می خواهد ما را متوجه چه چیز کند؟چه می شود که انسان خسارت زده می شود؟

دنیا بازاری است که درآن داد وستد رخ می دهد.از این بازار دسته یی  با دست پربیرون می آیند و دسته  دیگربا دست تهی.

در این بازار هر کسی کالای خود را به نمایش می گذارد وبه سوی خود فرامی خواند. ازیک سوشیطان وقرناء حب دنیا را تزیین کرده و به ما عرض می دارند ودربرابرآن عذاب سعیر را وعده می دهند و ازسوی دیگر خدا دعوت به ایمان به خود و روزدیگر می کند و دربرابر آن بهشت راوعده می دهد.

دل آدمی نمی تواند پذیرای حب الله و حب دنیا یک جا در خود باشدکماأن الشمس‏ و اللیل لا یجتمعان کذلک حب الله و حب الدنیا لا یجتمعان‏ همانگونه که شمس وشب باهم جمع نمی شوند حب الله وحب دنیا باهم نمی تواند جمع شود. دلی که شیفته دنیا است توانایی خریداری الله را نداردونمی تواند ادعا کند که حب خدا در دل او جا گرفته است کیف یقدر على إعمال الرضا القلب المتوله بالدنیا ،کیف یدعی حب الله من سکن قلبه حب الدنیا.

ما برای انتخاب کردن نیازمند شناخت هستیمیا کمیل ما من حرکة الا وانت محتاج فیها الی معرفة ای کمیل هیچ حرکتی نیست مگر این که درآن تو نیاز به شناخت داری.

کسی که ارزش واندازه خود را شناخت وبه کرامت وشرافت نفس خود پی برد و دانست دنیا ماندنی نیست وکم است دنیا درچشم او خوار وکوچک می شود  این جا است که  خدا رابرمی گزیند وخدا براو حاکم  می شود و دنیا را در دست خود می گیرد. من عرف قدر نفسه لم یهنها بالفانیات‏، من کرمت نفسه صغرت الدنیا فی عینه‏، ما کرمت على عبد نفسه إلا هانت‏ الدنیا فی عینه. ازسوی دیگرکسی که دنیا در چشمش جلوه کرد وبزرگ شده دنیا را برخدا برمی گزیند وبنده ی دنیا می شود من عظمت الدنیا فی عینه و کبر موقعها فی قلبه آثرها على الله و انقطع إلیها و صار عبدا لها.

چگونه انسان می تواند خود را برای چیزی هزینه کند که برای اوآفریده شده وخدا او را به همه ی آنها برتری داده وبه او کرامت ارزانی داشته است وَلَقَدْکَرَّمْنا بَنی‏ آدَمَ وَحَمَلْناهُمْ فِی الْبَرِّ وَ الْبَحْرِ وَ رَزَقْناهُمْ مِنَ الطَّیِّباتِ وَ فَضَّلْناهُمْ عَلى‏ کَثیرٍ مِمَّنْ خَلَقْنا تَفْضیلا.

پس اگرانسان  این برتری را دریافت نگاهش  دگرگون شده ودنیا را ثمنی به ازای نفس خود نمی بیندبلکه دنیا را کشتزاری برای آخرت می بیند ودارائیهای را که خدا به او داده وازآنها ازاو سوال خواهد کرد تبدیل به بذری می کند تا درروز آخرت آنها را برداشت کند و ره توشه مسیر طولانی خود سازد.

سرنخ خسارت ما آگاهی نداشتن از اندازه ی خودمان است لا تجهل نفسک فإن الجاهل معرفةنفسه جاهل‏ بکل شی‏ء  یا درروایت دیگر است من جهل قدره جهل کل قدر.کسی که ارزش واندازه خود را نشناسد از خدا وپیامبران وآیات وآخرت چشم بپوشی کرده و آنها را تکذیب می کند ونتیجه ی این چشم پوشی وتکذیب باختن واز دست دادن دارائیها و سرمایهای  وایمان نیاوردن  استقَدْ خَسِرَ الَّذینَ کَذَّبُوا بِلِقاءِ اللَّهِ وَ ما کانُوا مُهْتَدین.‏

آنچه که ما در این داد وستد از دست می دهیم ومی بازیم خودمان وخانواده و اعمالمان ودنیا وآخرت می باشد.این بازار با این انتخاب دست آوردی جزء محرومیت وحسرت چیزی برای ما درپی ندارد.

خسارت وجود

دنیا ثمنی برای نفس انسان نیست و لیست الدنیا للنفس بثمن‏. خسارت وجودی این گونه رخ می دهد که انسانی که  دنیا برای او آفریده شده تا مرکبی برای رفتن به سوی الله باشد وگامهای تازه یی با آن بردارد وخود را با آن زیاد کند به آن خشنود شود وبه آن بسنده کند.این خشنودی به دنیا پاها را سنگین می کند اینجاست که ازحرکت می ایستیم وبه زمین می چسبیم.هنگامی که انسان خودش را با همه ی ارزش وکرامت وشرافت برای چیزی پست هزینه کند وخود را به بهای  کم بفروشد خود را در اندازه آن پایین آورده ودرنتیجه  آتش به خرمن وجود خود زده وخود رابه نیستی ونابودی کشانده است.

خسارت عمل

ارزش عمل هر کس وابسته به اندازه معرفت وشناختی است که او دارد برای همین است که ضربت حضرت علی علیه السلام در روز خندق برتر ازعبادت ثقلین است.کافر که ارزش واندازه وجودیش رانشناخته وخود راگم کرده وبه الله وروز دیگر ایمان نیاورده کوشش او درزندگی دنیاییش گم می شود .اعمالش همچون خاکستری می ماند که بادی تند برآن می وزند و او نمی تواند  کمترین چیزی از آن را به دست آورد مَثَلُ الَّذینَ کَفَرُوا بِرَبِّهِمْ أَعْمالُهُمْ‏ کَرَمادٍ اشْتَدَّتْ بِهِ الرِّیحُ فی‏ یَوْمٍ عاصِفٍ لا یَقْدِرُونَ مِمَّا کَسَبُوا عَلى‏ شَیْ‏ءٍ ذلِکَ هُوَ الضَّلالُ الْبَعید یا مانند سرابی است که فرد تشنه  گمان می کند آب  است  ولی هنگامی  که  نزدیک آن می شود چیزی  نمی یابد وَ الَّذینَ کَفَرُوا أَعْمالُهُمْ‏ کَسَرابٍ بِقیعَةٍ یَحْسَبُهُ الظَّمْآنُ ماءً حَتَّى إِذا جاءَهُ لَمْ یَجِدْهُ شَیْئاً وَ وَجَدَ اللَّهَ عِنْدَهُ فَوَفَّاهُ حِسابَهُ وَ اللَّهُ سَریعُ الْحِساب‏اینگونه اعمالش مایه حسرتش     می شود کَذلِکَ یُریهِمُ اللَّهُ أَعْمالَهُمْ حَسَراتٍ‏ عَلَیْهِمْ وَ ما هُمْ بِخارِجینَ مِنَ النَّارو فریاد واحسرتا سرمی دهد آن هنگام است که آروزمی کند که ای کاش خاک بودم إِنَّا أَنْذَرْناکُمْ عَذاباً قَریباً یَوْمَ یَنْظُرُ الْمَرْءُ ما قَدَّمَتْ یَداهُ وَ یَقُولُ الْکافِرُ یا لَیْتَنی‏ کُنْتُ تُرابا وای کاش بازمی گشتم وآیات خدا راتکذیب نمی کردم وازمومنین می شدم وهمراه رسول می رفتم وَ لَوْ تَرى‏ إِذْ وُقِفُوا عَلَى النَّارِ فَقالُوا یا لَیْتَنا نُرَدُّ وَ لا نُکَذِّبَ بِآیاتِ رَبِّنا وَ نَکُونَ مِنَ الْمُؤْمِنین‏.

خسارت دنیا وآخرت

درسوره ی قصص آمده است که خداوند به قارون می فرمایدوَ ابْتَغِ فیما آتاکَ اللَّهُ الدَّارَ الْآخِرَةَ وَ لا تَنْسَ‏ نَصیبَکَ مِنَ الدُّنْیا وَ أَحْسِنْ کَما أَحْسَنَ اللَّهُ إِلَیْکَ وَ لا تَبْغِ الْفَسادَ فِی الْأَرْضِ إِنَّ اللَّهَ لا یُحِبُّ الْمُفْسِدین‏.به قارون  نمی گویند که تو دنیا را رها کن بلکه می گویند با آنچه که خدا به تو داده است خانه ی آخرت را بخواه وهمانگونه که خدا به تو نیکی کرده توهم نیکی کن. شاهد آن این است که خداوند خطاب به مومنین می گوید أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا أَنْفِقُوا مِمَّا رَزَقْناکُمْ مِنْ قَبْلِ أَنْ یَأْتِیَ یَوْمٌ لا بَیْعٌ فیهِ وَ لا خُلَّةٌ وَ لا شَفاعَةٌ وَ الْکافِرُونَ هُمُ الظَّالِمُون‏از آنچه که به شما داده ایم انفاق کنید وبه کار بگیرید.نسبت به دنیا آنچه که ازما خواسته اند آزاد بودن ازبند آن ووابسته نبودن به آن است نه اینکه رها یش کنیم.

درروایت آمده است قال لقمان‏  یا بنی بع‏ دنیاک بآخرتک تربحهما جمیعا و لا تبع آخرتک بدنیاک تخسرهما جمیعا لقمان به فرزند خود می گوید که بخر دنیا راباآخرتت هردو را می بری ونفروش آخرتت رابه دنیایت که هردوراازدست می دهی. نعمتها سرمایه هایی هستند که برای داد وستد به ما داده اند.ازاین سرمایه ها از ما بازدهی می خواهند ابْتَغِ فیما آتاکَ اللَّهُ الدَّارَ الْآخِرَةَ ‏ونسبت به چگونگی بهره بری آنها باز خواستمان  می کنند ثُمَّ لَتُسْئَلُنَ‏ یَوْمَئِذٍ عَنِ النَّعیم.‏وکوچک وبزرگ را رها نمی کنند واز آن حساب می کشندلا یُغادِرُ صَغیرَةً وَ لا کَبیرَةً إِلاَّ أَحْصاها.

مومن که دنیا را پلی می بیند و به آن وابسته نیست آن را رها نکرده بلکه به کارگرفته هم خود رازیاد می  کندوَ إِذْ تَأَذَّنَ رَبُّکُمْ لَئِنْ شَکَرْتُمْ‏ لَأَزیدَنَّکُم‏هم سرمایه ودارائی خود را افزایش می دهدمَثَلُ الَّذینَ یُنْفِقُونَ‏ أَمْوالَهُمْ فی‏ سَبیلِ اللَّهِ کَمَثَلِ حَبَّةٍ أَنْبَتَتْ سَبْعَ سَنابِلَ فی‏ کُلِّ سُنْبُلَةٍ مِائَةُ حَبَّةٍ وَ اللَّهُ یُضاعِفُ لِمَنْ یَشاءُ وَ اللَّهُ واسِعٌ عَلیم.

اما کافر که ازخود وازکرامت خود چشم پوشی کرده ومرگ را پایان خود می بیند وَ قالُوا إِنْ هِیَ‏ إِلاَّ حَیاتُنَا الدُّنْیا وَ ما نَحْنُ بِمَبْعُوثین.چون نعمتها رابه کارنمی گیرد آنها را با دست خود             می سوزاند و نابود می کند ومحرویت را برای خود به همراه می آوردإنَّا بَلَوْناهُمْ کَما بَلَوْنا أَصْحابَ الْجَنَّةِ إِذْ أَقْسَمُوا لَیَصْرِمُنَّها مُصْبِحینَ (17)وَ لا یَسْتَثْنُونَ (18) فَطافَ عَلَیْها طائِفٌ مِنْ رَبِّکَ وَ هُمْ نائِمُونَ (19)فأَصْبَحَتْ کَالصَّریمِ (20)فَتَنادَوْا مُصْبِحینَ (21) أَنِ اغْدُوا عَلى‏ حَرْثِکُمْ إِنْ کُنْتُمْ صارِمینَ (22)فَانْطَلَقُوا وَ هُمْ یَتَخافَتُونَ (23)أَنْ لا یَدْخُلَنَّهَا الْیَوْمَ عَلَیْکُمْ مِسْکینٌ (24)وَ غَدَوْا عَلى‏ حَرْدٍ قادِرینَ (25)فَلَمَّا رَأَوْها قالُوا إِنَّا لَضَالُّونَ (26)قاَلْ نَحْنُ مَحْرُومُونَ(27).

اوکه آخرتش را به دنیا فروخته هر دو راباخته من باع آخرته بدنیاه خسرهما چرا که اوچیز اندک  وپست راگرفته  فَما مَتاعُ الْحَیاةِ الدُّنْیا فِی الْآخِرَةِ إِلاَّ قَلیلٌ‏ وآن چرا داده  که عرض آن آسمان وزمین است وَ سارِعُوا إِلى‏ مَغْفِرَةٍ مِنْ رَبِّکُمْ وَ جَنَّةٍ عَرْضُهَا السَّماواتُ وَ الْأَرْضُ أُعِدَّتْ لِلْمُتَّقین‏چیزی راگرفته  که ثمن نفس او نیست و ازآن برتر بوده لیس عن الآخرة عوض و لیست الدنیا للنفس بثمن‏. چون مرگ را پایان خود می دیده  به اندازه ی  زندگی دنیایش به او داده اند وَ مَنْ کانَ یُریدُ حَرْثَ الدُّنْیا نُؤْتِهِ‏ مِنْها.

اگر کافر همه ی دنیا را هم به دست آورده باشد وهمه ی آن را بدهد نمی تواند ازآنچه که ساخته خود  را  نجات  دهد و گندی را که  به  بار آورده  است  بازی سازی   کند لَنْ تُغْنِیَ‏ عَنْهُمْ أَمْوالُهُمْ وَ لا أَوْلادُهُمْ مِنَ اللَّهِ شَیْئاً أُولئِکَ أَصْحابُ النَّارِ هُمْ فیها خالِدُون‏،إِنَّ الَّذینَ کَفَرُوا وَ ماتُوا وَ هُمْ کُفَّارٌ فَلَنْ یُقْبَلَ مِنْ أَحَدِهِمْ مِلْ‏ءُ الْأَرْضِ ذَهَباً وَ لَوِ افْتَدى‏ بِهِ أُولئِکَ لَهُمْ عَذابٌ أَلیمٌ وَ ما لَهُمْ مِنْ ناصِرین‏.چون کاری نکرده است و بیش از آنچه  که  از دنیا به  دست آورده از دست داده استمن ملک من الدنیا شیئا فاته من الآخرة أکثر مما ملک‏.