المیزان

مراحل و روش:

بیان

-         نگاه کلی سوره را می­گوید و یا غرض را بیان می­کند.

Ø       در سور بزرگ معمولا غرض را بیان می­کند ویا مرور کلی می­کند و در سور کوچک موضوع را بیان می­کند/گاهی در سور کوچک مثل سوره کافرون نیز غرض را بیان می­کند مثلا در این سوره فرمودند: خداوند به پیامبر امر کرده است که برائتش را از کفار اظهار کند... پس از هرگونه مداهنه و سهل انگاری از جانب پیامبر ناامید می­شوند.

Ø      شیوه او در این بیان غرض و موضوع استفاده از محتوای سوره است.

Ø       به ارتباط سوره­ها با هم نمی­پردازد بر خلاف مجمع.

-        بیان مکی و مدنی بودن سوره.(گاهی از سیاق آیات بهره می­برد)

-        بیان معنا و مراد آیات.

Ø      مراد از آیه و محصل کلام را از متن و سیاق آیات و احتمالات عقلی قابل حمل بر ترکیب ادبی و گاهی از یک روایت استفاده می­کنند.

Ø      بیان معنی و لغت

بر خلاف مجمع لغت و معنی را با هم آورده و در بیان، هر دو را ذکر کرده است و چون مجبور است لغت را جوری معنی کند که با کلام و جمله هماهنگ باشد، دقیقتر است.

در شرح لغات بر خلاف مجمع از کتب لغت استفاده کرده و رجوع به متخصص دارد. / ریشه اصلی لغت را بیان می کند. و آن را معنی می­کند و بعد مشتق را.

Ø      بحث اعرابی هم دارد.

بحث روائی

-        روایات شیعی و عامی را می­آورند.

-        چیزی که به عنوان شأن نزول مطرح می­شود را در ضمن بحث روایی می­آورند.*

-         همچنین روایات فضیلت را هم در بحث روائی مطرح می­کنند.

-        در بعضی سور احادیثی پیرامون اصل وجود سوره آورده شده که آیا جزو قرآن بوده یا خیر.

-        معمولا احادیث آخر نیز درمورد محتویات سوره می­باشد.*

-        در المنثور، مجمع البیان و تفسیر قمی، سه کتابی است که ایشان در بحث روایی از آنها استفاده می‌کنند. از شیخ در امالی هم گاهی حدیث نقل می­کند.

بحث موضوعی

در بعضی سور بحث­های موضوعی خاصی می­آورند.

 

 

نکات تفسیری و مستند آن:

1.     غرض سوره ناامید کردن کفار از هرگونه مداهنه و سهل انگاری در دین از جانب پیامبر است./ مستند: محتوای سوره.

 

2.     خطاب «یا ایها الکافرون» به قوم معینی است./ مستند: امر پیامبر به خطاب قرار دادن آنان (استفاده از ظاهر آیه).

 

3.     لا اعبد به معنای نفی استقبالی است و آیه به این معنا است که ابدا بتهای شما را نمی پرستم./ مستند: نکته ادبی(معنای لا).

 

4.     مقصود از «ولا انتم عابدون ما اعبد» نفی پذیرش دین از جانب آن گروه مورد خطاب، در آینده است.

 

5.     مقصود از مجموع 2 و 3: اخبار به این که اشتراکی بین پیامبر و انان در دین اتفاق نخواهد افتاد.

 

6.   علت تکرار نفی عبادت خدایان آن ها از سوی پیامبر و نفی عبادت خدا از سوی آنها:
      الف - تاکید

ب - تفاوت مفهومی دو عبارت است؛ چرا که نفی اول از دو طرف به خاطر تفاوت معبود است و نفی دوم به خاطر تفاوت عبادت است یعنی عبادت پیامبر به امر شرعی است و عبادت آنان افراء به خدا./ مستند: احتمال عقلی مستند به احتمال صحیح ادبی(حمل ما به مصدریه نه موصوله).

ج‌-    مطابقت با پیشنهاد قریش است که گفتند:

تعبد آلهتنا سنة و نعبد إلهک سنة- و تعبد آلهتنا سنة و نعبد إلهک سنة

 مستند: (قسمت بحث روائی- حدیث دوم)

 

7.     آیه «لکم دینکم و لی دین» تاکید محتوای سابق است نه به معنای اباحه و جواز پیروی هریک از دین خود و نه به معنای عدم تعرض پیامبر به دین آن­ها./ مستند: اصل دعوت قرآن این مطلب را دفع می­کند.(عقلی)

-        نکته: دو احتمال بعید در معنای این آیه گرفتن دین به معنای جزاء و نیز تقدیر کلمه جزاء به عنوان مضاف بر دین است.