باسمه تعالی

تحقیق الحقیر موذنی

الف) لغت

تبّ: ضرر پایدار منجر به نابودی

لهب: زبانه های آتش

غنی: احتیاج نداشتن

حطب: هیزمی که برای آتش فراهم می کنند

جید: قسمت بالای سینه

مسد: طناب ساخته شده از لیف نخل

ب) سوالات چینشی و ترکیبی

1.       با اینکه احتمالی هست که تبّ اول نفرین باشد و دومی اخبار از تحقق آن ولی جای سوال است که چه پیامی دارد؟

2.      ما اغنی عنه چرا آمده و ما اغنیه نیامده است؟

3.      با اینکه می توانست وصف دیگری برای نار بیاورد یا حتی بدون وصف بیاید ولی ذات لهب را آورد آیا پیام خاصی دارد (با توجه به کنیه ابو لهب آیا نشانگر امر خاصی است)؟

4.      قالبهای مختلفی که در قرآن از وعده های عذاب آمده است این تفاوت تعبیرها جای تامل دارد. چرا از صلی استفاده شده است.

5.      چرا سیصلی گفته و ماضی نگفته که حتمی الوقوع بودنش را برساند؟ آیا این همان قیامت را می خواهد بگوید یا احتمال اینکه خبری از این دنیا باشد هم هست.

6.      چرا از حمال بودن و طناب به گردن برای إمرأته استفاده شده است؟

7.      ماله و ما کسب با توجه به اینکه عام و خاص هستند لزومی داشت هر دو ذکر شود؟[1]

8.      مفهوم خسران و تباب چیست؟

ج) سوالات ارتباطی

1.      ارتباط مااغنی با تب

2.      ارتباط فی جیدها با تب

3.      چه استفاده ای از متعلق خسران و آثار خسران و علت خسران و موانع خسران که در آیات دیگر آمده است می توان داشت؟

د) فضای سوره و مخاطب

1. ویژگیهای مخاطبی که در سوره آمده است چیست؟

2. آیا مخاطب سوره فقط کسی است که در شأن نزول آمده است؟

3. آیا راهی برای تشخیص خسران در دنیا وجود دارد؟

4. در چه صورتی می توانم مطمئن باشم دچار خسران نشده ام؟

5. اگر کسی دچار خسران و تباب شود راهی برای نجات دارد؟

به پاسخ رسیدن

مفهوم خسران نشان دهنده داد و ستدی است که در آن متاعی داریم که همین اهل و انفس و امکانات است. یک وقت انسان خود بخود دچار خسرانی هست همانطور که در سوره عصر آمده است ولی اگر اراده کند می تواند از خسر بیرون بیاید. سرمایه های او به صورت خودبخود بزرگتر از ظرفی است که در آن قرار دارد. پس دو خسر داریم یکی خسری است که به صورت طبیعی در آن قرار دارد و خسری که آن را انتخاب کرده است.

این خسر انتخابی، علتهایی دارد که در آیات قرآن اشاره شده است از جمله کفر، نقض عهد الهی، پذیرش ولایت شیطان، ظلم به آیات، تکذیب لقاء الهی، تکذیب پیامبران که ریشه همه اینها عدم ایمان به ادامه داشتن خویش و کفر به خدا و تکذیب انبیاء الهی است و در یک کلام در مقابل حق ایستادن می باشد.

و آثار آن که در آیات آمده است اعم از عذابهای سخت و جانکاه و سوزاننده جهنم، حسرت، بی ارزش شدن اعمال و نابودی و از دست دادن اصل سرمایه وجودی است. پایه ای ترین متعلقی که در آیات برای خسران آمده است نفس انسان است. گرچه خسر به اعمال هم تعلق پید ا کرده است ولی خسر اعمال از آثار و پیامدهای خسر وجودی است.

مفهوم دیگر این است که چه معامله ای من دارم که در آن خسران اتفاق می افتد؟ معامله ای که یک طرف آن خود و نفس است و با خسران همه آنچه را دارد از دست می دهد.

مخاطبی که در این سوره اشاره به خسارتش شده است هم به نماد ثروت روز افزونش و هم نماد قدرتش اشاره شده است گویا تکیه این افراد به این دو می باشد. نه تنها خود او بلکه کسانی که با تشویق و انگیزش او به نوعی همراهی کرده اند دچار عذاب خواهند شد و عذابشان هم تناسب با کاری که انجام داده اند خواهد بود.

از مهمترین ویژگیهای مخاطب این سوره ثروت روز افزون، از بنی هاشم بودن، ثروتمند بودن، خوشگذرانی، استقامت در مخالفت (دنبال حضرت می­رفته هر دعوتی که حضرت می­کردند بلافاصله وارد می­شده)، یارگیری، تندی و طلاق دو دختر پیامبر می باشد. یعنی با همه آنچه داشته در مسیر کفر خود و دشمنی با حق ایستاده بود.

با تشکر از استاد محترم

با علم به اینکه این کار در مقابل تلاشهای حضرت عالی برای این کلاس بسیار ناچیز است اما کاری است برای شروع گرچه علم به نقصان آن هم وجود دارد.